Һичшиксез, географияның сәяси карарларга тәэсире бар.
Татарларның ислам дөньясының иң төньяк чикләрендә яшәве Идел Болгарстанында яки Казан ханлыгында кабул ителгән сәяси карарларга гына тәэсир итмәгән.
Еракта булу һәм берүзләре булу хисе татарның аңына төпле бер рәвештә урнашкан.
922'нче елда, әмир Җәгьфәр бин Габдулла заманында, Идел Болгарстан рәсми рәвештә ислам динен кабул иткән һәм әмир бу фикерне бик яхшы аңлаткан.
Аның әйткән сүзләре бүгенге көндә дә көнүзәк фикер булып кала бирә.
Ибн Фадлан белән бер моназарада ул болай дип сораган:
“Әгәр хәлифә (әль-Мөктәдир Билләһ, 895-932) миңа үзенең гаскәрен җибәргән булса иде, ул миңа килеп җитә алыр иде мени?”
Ибн Фадлан әйткән: “Юк.”
Җәгьфәр бин Габдулла дәвам итеп:
“Ә Хөрәсән әмире әгәр үзенең гаскәрен җибәргән булса иде?
“Юк.” – дигән тагын Ибн Фадлан.
“Безнең арабыз бик ерак булып вә арабызда бик күп кәфер кавемнәре булу сәбәплеме?”
– дигән әмир.
“Әлбәттә” – диеп җавап биргән Ибн Фадлан.
(رسالة ابن فضلان - 122 )
Ни хәлифәнең гаскәре, ни Хөрәсән гаскәре аның җирләренә килеп җитә алмауларын Идел Болгарстанның әмире Җәгьфәр бин Габдулла бик яхшы аңлаган. Шуңа күрә алар бик нык теләсәләр дә аңа ни зарар бирергә дә, ни ярдәм итергә дә булдыра алмаслар иде.
Бүгенге көндә, безнең арабызда мең елдан артык заман булуына карамастан, татарларның сәясәткә мөнәсәбәте үзгәрешсез кала – Аллаһы тәгаләгә тәвәккәл һәм үз көчебезгә таяну.